Wyczerpanie nadnerczy: Przyczyna Hashimoto i problemów z odchudzaniem. Jak pokonać syndrom przewlekłego zmęczenia?

Wyczerpanie nadnerczy, choć nieuznawane formalnie przez oficjalną medycynę jako jednostka chorobowa, stało się popularnym terminem opisującym zespół objawów związanych z dysfunkcją nadnerczy. W sytuacjach przewlekłego stresu nadnercza mogą zostać przeciążone, co prowadzi do obniżenia poziomu hormonów i wywołuje syndrom przewlekłego zmęczenia. Temat ten zyskuje na znaczeniu, ponieważ coraz więcej osób zmaga się z problemami związanymi z nadmiarem stresu i jego wpływem na zdrowie.

Czym są nadnercza i jakie pełnią funkcje?

Nadnercza to niewielkie gruczoły umieszczone nad nerkami, które odgrywają kluczową rolę w produkcji hormonów stresu. Każde nadnercze składa się z dwóch głównych części: kory nadnerczy i rdzenia nadnerczy.

Kora nadnerczy produkuje hormony steroidowe, w tym kortyzol, aldosteron i androgeny. Rdzeń nadnerczy odpowiada za produkcję katecholamin, takich jak adrenalina i noradrenalina, które są podstawą w reakcji organizmu na stres.

Nadnercza pełnią kluczową rolę w regulacji wielu funkcji życiowych, takich jak:

• Regulacja odpowiedzi na stres: Poprzez produkcję kortyzolu i adrenaliny, nadnercza pomagają organizmowi reagować na sytuacje stresowe.
• Regulacja ciśnienia krwi: Hormony takie jak aldosteron regulują gospodarkę wodno-elektrolitową, wpływając na ciśnienie krwi.
• Metabolizm: Kortyzol odgrywa rolę w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek, wpływając na poziom glukozy we krwi.
• Równowaga hormonalna: Nadnercza produkują androgeny, które są prekursorami hormonów płciowych.

Zdrowie nadnerczy ma bezpośredni wpływ na równowagę hormonalną organizmu. Dysfunkcja tych gruczołów prowadzi do zaburzeń hormonalnych, które mogą manifestować się na różne sposoby, od problemów z cyklem menstruacyjnym po zmiany nastroju, trudności z koncentracją i osłabienie układu odpornościowego.

Co to jest wyczerpanie nadnerczy i syndrom przewlekłego zmęczenia?

Wyczerpanie nadnerczy to stan, w którym nadnercza przestają wytwarzać wystarczające ilości hormonów potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Może to być wynikiem długotrwałego stresu, który powoduje nadmierną stymulację tych gruczołów, co prowadzi do ich wyczerpania.

Etapy wyczerpania nadnerczy

Wyczerpanie nadnerczy można podzielić na kilka etapów (stadiów zaawansowania):

1. Faza alarmowa (wstępna): Nadnercza intensywnie produkują kortyzol i adrenalinę w odpowiedzi na stres.
2. Faza oporu (nadczynności): Nadnercza zaczynają tracić zdolność do produkcji hormonów na normalnym poziomie, co prowadzi do pierwszych objawów wyczerpania.
3. Faza wyczerpania (niedoczynności): Nadnercza są już znacznie osłabione i nie są w stanie wytwarzać wystarczającej ilości hormonów, co prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych.

W zależności od stopnia zaawansowania, można spodziewać się następujących poziomów kortyzolu oraz DHEA, świadczących o aktualnym stanie nadnerczy:

Jak nadnercza reagują na stres?

Podczas stresu, nadnercza – kosztem innych hormonów – produkują kortyzol, który pomaga organizmowi radzić sobie z zagrożeniem. Kortyzol zwiększa poziom glukozy we krwi, poprawia koncentrację i pomaga w tłumieniu procesów zapalnych. Jednak długotrwała produkcja kortyzolu oznacza dla organizmu działanie na przyspieszonych obrotach, co prowadzi do wyczerpania nadnerczy, gdyż nie są one w stanie dłużej sprostać stawianym im wymaganiom.

Poziom kortyzolu w ciągu dnia

Właściwy poziom kortyzolu o konkretnej porze dnia jest konieczny dla prawidłowego funkcjonowania. Rano stężenie kortyzolu powinno być najwyższe, abyśmy mogli z energią zacząć dzień. Następnie wraz z upływem dnia, jego poziom powinien spadać tak, aby wieczorem był najniższy, co ułatwi nam zasypianie i regenerujący sen.

Przyczyny wyczerpania nadnerczy: Stres winowajcą #1

Mechanizmy doprowadzające organizm do stanu wyczerpania nadnerczy mogą być różne, jednak główny z nich to stres różnego pochodzenia. Najczęściej sprowadza się on do następujących kategorii:

• Stres emocjonalny i psychiczny

Stres emocjonalny, taki jak lęk, depresja, problemy w relacjach, czy trauma, może być głównym czynnikiem przyczyniającym się do wyczerpania nadnerczy. Długotrwałe narażenie na stres psychiczny powoduje, że nadnercza muszą nieustannie produkować kortyzol, co ostatecznie prowadzi do ich wyczerpania.

POZNAJ: Sposoby na radzenie sobie z przewlekłym stresem

• Przewlekły stres fizyczny

Fizyczne obciążenia, takie jak przewlekłe choroby, infekcje, przetrenowanie, czy brak odpowiedniej regeneracji, mogą również prowadzić do wyczerpania nadnerczy. Organizm w odpowiedzi na te wyzwania zwiększa produkcję hormonów stresu, co z czasem może osłabić nadnercza.

• Zła dieta i niedobory żywieniowe

Niedobory witamin i minerałów, szczególnie witaminy C, witamin z grupy B oraz magnezu, mogą osłabiać funkcjonowanie nadnerczy. Prozapalna dieta uboga w białko i zdrowe tłuszcze, a bogata w cukry i przetworzoną żywność, również przyczynia się do pogorszenia stanu nadnerczy. Skoki poziomu cukru we krwi oraz chroniczne stany zapalne to bowiem – obok stresu umysłowego i emocjonalnego oraz niewysypiania się – podstawowe rodzaje stresu.

ZOBACZ: Dieta przeciwzapalna w profilaktyce i leczeniu chorób ORAZ Jak ustabilizować poziom cukru po posiłku?

• Przepracowanie i brak snu

Niedobór snu i przepracowanie są jednymi z najczęstszych przyczyn wyczerpania nadnerczy. Brak odpoczynku i regeneracji uniemożliwia nadnerczom regenerację, co prowadzi do ich stopniowego wyczerpania.

SPRAWDŹ: Wpływ snu na zdrowie i odchudzanie

• Inne czynniki środowiskowe

Zanieczyszczenia środowiska, toksyny, a także nadmierne spożycie kofeiny, alkoholu czy leków to także stresory, które dodatkowo obciążają nadnercza, przyczyniając się do ich dysfunkcji.

W zależności od konkretnego przypadku, efekt w postaci wyczerpania nadnerczy może być wynikiem kumulacji kilku przyczyn lub też intensywnego obciążenia w ramach jednej spośród powyższych kategorii.

Syndrom przewlekłego zmęczenia: Objawy wyczerpania nadnerczy

Objawy wyczerpania nadnerczy dotyczą różnych aspektów funkcjonowania organizmu i zależą od stadium zaawansowania schorzenia. Ich specyfika oraz intensywność zmieniają się stopniowo, przez co często pozostają długo niezauważone.

Wczesne objawy wyczerpania nadnerczy

Początkowe objawy wyczerpania nadnerczy mogą być subtelne i często niezauważane. Obejmują one:

• Chroniczne zmęczenie, które nie ustępuje po odpoczynku.
• Trudności z porannym wstawaniem, nawet po długim śnie.
• Niski poziom energii w ciągu dnia, z nasileniem zmęczenia po południu.
• Potrzeba spożycia kofeiny lub słodkich przekąsek, aby utrzymać poziom energii.

Wyczerpanie nadnerczy: Objawy zaawansowane

W miarę postępu wyczerpania nadnerczy objawy mogą się nasilać, obejmując:

• Problemy z koncentracją i pamięcią.
• Wahania nastroju, drażliwość, a nawet depresja.
• Obniżenie libido.
• Trudności z zasypianiem lub senność w ciągu dnia.
• Nadwrażliwość na stres.

Jakie objawy sugerują poważniejsze problemy z nadnerczami?

W ciężkich przypadkach wyczerpania nadnerczy mogą pojawić się bardziej poważne objawy, takie jak:

• Hipotensja (niskie ciśnienie krwi).
• Hipoglikemia (niski poziom cukru we krwi).
• Zawroty głowy, zwłaszcza przy szybkim wstawaniu.
• Nietolerancja wysiłku fizycznego.
• Stałe uczucie zimna, nawet w ciepłym otoczeniu.

W dodatku, charakterystyczny dla osłabienia funkcji nadnerczy jest także podwyższony poziom cholesterolu. Czasami (w przypadku wyższych stadiów zaawansowania) mogą pojawić się również bóle pleców na wysokości odcinka lędźwiowego, tylko zlokalizowane bardziej po bokach (w miejscu nadnerczy).

Skrajnym stadium zaawansowania jest choroba Addisona, stanowiąca niedoczynność nadnerczy o podłożu autoimmunologicznym.

Wyczerpanie nadnerczy a odchudzanie & choroba Hashimoto

Słabsze lub silniejsze zaburzenia nadnerczy często towarzyszą chorobie Hashimoto. Osoby z niedoczynnością tarczycy oraz innymi chorobami autoimmunologicznymi są także znacznie bardziej zagrożone chorobą Addisona. Zaś duża część osób cierpiących na Hashimoto wykazuje objawy wyczerpania nadnerczy, co może oznaczać subkliniczną postać choroby Addisona.

Przewlekły stres oraz wynikająca z niego dysfunkcja działania nadnerczy to także powód numer jeden problemów z utrzymaniem prawidłowej masy ciała lub odchudzaniem. Kortyzol stymuluje bowiem glukoneogenezę i wyłącza tryb spalania tłuszczu, co skutkuje przyrostem wagi, szczególnie w okolicach brzucha.

WIĘCEJ NA TEN TEMAT: Jak schudnąć z brzucha + przyczyny otyłości brzusznej

Diagnoza wyczerpania nadnerczy: Dostępne badania

Profilaktyka oraz diagnostyka wypalenia nadnerczy nie jest standardowym podejściem medycznym, dlatego ich wykonanie może okazać się wyzwaniem, szczególnie w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego.

Diagnozowanie wyczerpania nadnerczy może być dodatkowo trudne z uwagi na fakt, że wiele badań konwencjonalnych może nie wykazać anomalii dopóki nie mamy do czynienia z zaawansowanym stadium tego schorzenia. Niemniej, istnieją pewne testy, które mogą pomóc w ocenie funkcji nadnerczy:

• Badanie poziomu kortyzolu w ślinie: Pomiar poziomu kortyzolu o różnych porach dnia pozwala ocenić, czy nadnercza pracują prawidłowo.
• Badanie DHEA lub innych hormonów nadnerczy: Niskie poziomy tych hormonów mogą wskazywać na wyczerpanie nadnerczy.
• Badanie ACTH (hormon adrenokortykotropowy): Badanie to sprawdza, jak nadnercza reagują na stymulację przez przysadkę mózgową.
• Badanie przeciwciał przeciw 21-hydroksylazie: Pozwala stwierdzić poziom reakcji autoimmunologicznej wobec nadnerczy.

Pomocne może okazać się również określenie poziomu cholesterolu (wysoki cholesterol to objaw typowy dla wyczerpania nadnerczy), magnezu oraz analiza glikemii i monitorowanie ciśnienia krwi.

Należy wziąć także pod uwagę, że objawy wyczerpania nadnerczy mogą nakładać się na objawy innych chorób, co utrudnia ich rozpoznanie. Leczenie zaś często wymaga podejścia holistycznego, dlatego warto skonsultować się z lekarzem specjalizującym się w medycynie funkcjonalnej lub endokrynologii.

Leczenie wyczerpania nadnerczy: Dieta, zmiany stylu życia i suplementacja

Podstawą leczenia wyczerpania nadnerczy jest wprowadzenie zmian w stylu życia, które pozwolą na regenerację nadnerczy i przywrócenie równowagi hormonalnej. Najważniejszą strategią w leczeniu wyczerpania nadnerczy będzie zaś ograniczenie poziomu stresu.

Protokół leczenia wyczerpania nadnerczy oraz przewlekłego zmęczenia opiera się na 4 filarach:

• Zarządzanie stresem
  Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga, głębokie oddychanie, a także terapia poznawczo-behawioralna mogą znacząco pomóc w redukcji poziomu stresu i wspomóc regenerację nadnerczy.
• Sen, odpoczynek i relaks
  Sen to najlepszy istniejący lek dla nadnerczy. Zaleca się, aby osoby z wyczerpaniem nadnerczy dbały o regularny, długi sen, najlepiej od 7 do 10 godzin na dobę. Dodatkowo, odpoczynek w ciągu dnia, np. krótkie drzemki, mogą pomóc w regeneracji organizmu. Należy także odpowiednio bilansować czas pracy okresami odpoczynku i relaksu.
• Redukcja stanów zapalnych
  Wprowadź dietę bazującą na produktach przeciwzapalnych, czyli bogatą w antyoksydanty oraz kwasy tłuszczowe omega-3. Bezwzględnie unikaj używek takich jak alkohol oraz kawa.
• Ustabilizowanie glikemii
  Zapobieganie nagłym skokom poziomu cukru we krwi jest kluczowe, zarówno w kwestii profilaktyki stanu zapalnego, jak i unormowania hormonów nadnerczy. Oprócz diety przeciwzapalnej, ogranicz także udział węglowodanów w diecie.

Dieta ketogeniczna: Dieta wspierająca nadnercza

Dieta odgrywa fundamentalną rolę w regeneracji nadnerczy. Ważne jest, aby unikać pokarmów, które mogą obciążać organizm, takich jak przetworzona żywność, cukry (szczególnie proste), kofeina i alkohol. Zaleca się spożywanie pokarmów bogatych w białko, zdrowe tłuszcze oraz błonnik, które dostarczają stabilnej energii i wspierają funkcję nadnerczy.

Najlepiej zatem sprawdza się w tym przypadku dieta ketogeniczna, która ogranicza węglowodany do minimum na rzecz tłuszczu oraz białka. Charakteryzuje się ona działaniem mocno przeciwzapalnym, a standardowo używane w niej produkty są źródłem dobroczynnych dla nadnerczy substancji odżywczych.

Produkty, które należy spożywać:

• Warzywa liściaste: Bogate w witaminy i minerały, wspierają zdrowie nadnerczy.
• Orzechy i nasiona: Źródło zdrowych tłuszczów i magnezu.
• Tłuste ryby i mięso bydła karmionego trawą: Dostarczają kwasów omega-3 oraz witaminy D, które działają przeciwzapalnie.
• Jaja: Źródło białka i witamin z grupy B.
• Sól nieoczyszczona: Minerały w niej zawarte pomagają przywrócić równowagę wodno – elektrolitową i usprawnić pracę nadnerczy.

Produkty, których należy unikać:

• Cukier, zboża i przetworzone produkty: Powodują nagłe skoki poziomu glukozy we krwi, co obciąża nadnercza.
• Owoce i soki owocowe: Wbrew pozorom owoce, szczególnie w postaci soków, wcale nie są takie zdrowe, gdyż dostarczają sporej dawki cukru, głównie fruktozy.
• Kofeina: Nadmierne spożycie może nadmiernie stymulować nadnercza, prowadząc do ich wyczerpania.
• Alkohol: Osłabia układ odpornościowy i może wpływać negatywnie na funkcję nadnerczy.

Wdrożenie takiego stylu życia w praktyce może okazać się dużym wyzwaniem, dlatego z pomocą przychodzą gotowe jadłospisy z mojej oferty:

Suplementacja wspomagająca pracę nadnerczy

Wielu specjalistów zaleca suplementację witamin i minerałów, które wspierają funkcję nadnerczy. Najczęściej polecane suplementy to:

• Witamina C: Silny antyoksydant, który wspomaga produkcję kortyzolu.
• Witamina B5 (kwas pantotenowy): Kluczowy dla produkcji hormonów w nadnerczach.
• Magnez: Pomaga w relaksacji mięśni i redukcji stresu, a także wpływa na większość aspektów prawidłowego funkcjonowania, w tym zarządzanie energią i odchudzanie. Źródłem drogocennego relaksu połączonego z suplemantacją magnezu mogą być kąpiele magnezowe.
• Tiamina lub benfotiamina: Niedobór tiaminy u osób spożywających węglowodany oznacza nagromadzenie się kwasu pirogronowego, będącego produktem ubocznym metabolizmu glukozy. Suplementacja tiaminą w ilości 600 mg dziennie pozwala wielu osobom znacznie zniwelować zmęczenie.
• Omega-3: Kwasy tłuszczowe omega-3 charakteryzują się silnym działaniem przeciwzapalnym i stanowią świetne wsparcie diety bogatej w antyoksydanty i przeciwutleniacze.
• Adaptogeny to rośliny, które pomagają organizmowi radzić sobie ze stresem i wspierają funkcję nadnerczy. Do najpopularniejszych adaptogenów należą ashwagandha, rhodiola, żeń-szeń syberyjski oraz korzeń lukrecji (świetne remedium na niskie ciśnienie). Działają one poprzez normalizację poziomu kortyzolu i wsparcie równowagi hormonalnej.
• Wyciąg z nadnerczy: Sproszkowane nadnercza pochodzenia zwierzęcego pomaga w przywróceniu prawidłowej funkcji nadnerczy.

ZOBACZ TAKŻE: Wpływ magnezu na zdrowie i sylwetkę + zalecana suplementacja

Hormonalna terapia zastępcza w leczeniu nadnerczy

Choć wyczerpanie nadnerczy nie jest formalnie uznawane za jednostkę chorobową, niektórzy lekarze i terapeuci stosują terapię hormonalną, która może pomóc w leczeniu.

Szczególnie gdy wyczerpanie nadnerczy jest zaawansowane, lekarze mogą zalecić hormonalną terapię zastępczą. Terapia ta obejmuje podawanie hormonów nadnerczy takich jak DHEA lub pregnenolon, aby uzupełnić ich niedobory w organizmie.

Wyczerpanie nadnerczy a aktywność fizyczna

Ruch to kwestia mocno problematyczna w odniesieniu do wyczerpania nadnerczy. Z jednej strony bowiem aktywność fizyczna wspiera zdrowie i pomaga uporać się z podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Z drugiej strony, zbyt intensywny trening, niedopasowany do aktualnego stadium zaawansowania niewydolności nadnerczy przyniesie więcej szkody niż pożytku.

W związku z tym, że podwyższony poziom stresu często prowadzi do rozpadu tkanki mięśniowej w wyniku glukoneogenezy, zaleca się stosowanie treningów siłowych (mięśniowych) w celu rozwoju mięśni. Warto także stosować rozciąganie, jogę oraz lekkie formy pilatesu.

SPRAWDŹ: Jak uniknąć utraty tkanki mięśniowej w wyniku stresu lub odchudzania?

Moje osobiste doświadczenia z wyczerpaniem nadnerczy

Wyczerpanie nadnerczy to dolegliwość, która często idzie w parze z Hashimoto i insulinoopornością. Także i mi nie udało się jej uniknąć… Czasami ciężko jest zdiagnozować jakie elementy codzienności skutkują reakcją stresową i problemami z nadnerczami, a to jest podstawa wdrożenia działań zaradczych. Niestety, najczęściej to te rzeczy, z których najciężej nam zrezygnować są powodem nadmiernej stymulacji nadnerczy.

U mnie była to kofeina i ćwiczenia. Chociaż nigdy nie piłam więcej niż 1-2 filiżanki kawy dziennie, a rodzaj stosowanych przeze mnie ćwiczeń wydawał mi się niezbyt intensywny, okazało się, że przejście na kawę bezkofeinową oraz redukcja ćwiczeń z 5 do 3 razy w tygodniu zaowocowała zmniejszeniem objawów. Także stosowanie postu przerywanego (Intermittent Fasting) wpływało negatywnie na kondycję moich nadnerczy.

Zachęcam Cię do przeanalizowania swojego stylu życia w odniesieniu do powyższych wskazówek, bo czasami małe zmiany wystarczą, aby pokonać syndrom przewlekłego zmęczenia.

Wyczerpanie nadnerczy i przewlekłe zmęczenie: Podsumowanie

Wyczerpanie nadnerczy to stan, który może znacząco wpłynąć na jakość życia. Jest on wynikiem przewlekłego stresu, złej diety, niedoborów snu i innych czynników, które obciążają nadnercza. Diagnoza wymaga analizy samopoczucia oraz odpowiednich badań, a leczenie – holistycznego podejścia. Powinno ono obejmować zmiany w stylu życia, odpowiednią dietę oraz suplementację i wymaga pozytywnego nastawienia do życia. W skrajnych przypadkach może być konieczne zastosowanie kierowanej terapii hormonalnej.

Najczęściej Zadawane Pytania

Materiały źródłowe:
Hashimoto Izabella Wentz
Dieta ketogeniczna dla kobiet Leanne Vogel
Addison Disease
Adrenal Insufficiency
Adrenal Failure: An Evidence-Based Diagnostic Approach
Serum Cortisol

Jeśli podobają Ci się treści prezentowane na moim blogu i chcesz okazać wsparcie dla mojej działalności, to zachęcam do postawienia mi wirtualnej kawy za pomocą poniższego przycisku 🙂

Może Cię także zainteresować: